Oriëntaalse Dans

Oriëntaalse dans oftewel buikdans: een sierlijke dansvorm uit de wereld van duizend-en-één nacht. Mysterieus. Een oeroude dansvorm, die de laatste jaren in het Westen enorm aan populariteit heeft gewonnen. Logisch, want het is een heerlijke manier van bewegen voor alle vrouwen, ongeacht maat of leeftijd...

Inleiding

De lange, rijke traditie van de oriëntaalse dans, ook bekend als buikdansen – over deze term later meer –  is meer dan vierduizend jaar oud. Haar bewegingen zijn reeds terug te vinden in grafschilderingen en reliëfs. In de oudheid werd deze dans uitgevoerd als vruchtbaarheidsrite, als ode aan de natuur en als uiting van vreugde over de kracht van lichaam en geest. Zoals alle oude dansvormen was zij oorspronkelijk verbonden met godsdienstbeoefening, bedoeld als eerbetoon aan en verzoeningsgebaar naar de bovennatuurlijke geesten en vervulde als zodanig een belangrijke functie in het dagelijks leven.

Een deel van onderstaande tekst is vertaald uit 'Das Bauchtanzbuch'  van Dietlinde Karkutli'.

In de loop der eeuwen kreeg de dans een andere betekenis en werd zij in een nieuw licht  geplaatst. Van religieuze rite veranderde de oriëntaalse dans geleidelijk in een vorm van amusement, die een belangrijke rol vervulde op feestjes of andere bijeenkomsten. Beroepsdansers waren bij feestelijke aangelegenheden erg in trek. Vanaf het midden van de 19e eeuw kwamen de eerste buikdanseressen vanuit het Midden-Oosten naar het westen, waar zij optraden bij de wereldtentoonstellingen.

In het Midden-Oosten is de oriëntaalse dans al eeuwenlang een vast onderdeel van iedere vrolijke, feestelijke bijeenkomst of viering, zoals een huwelijksvoltrekking. Als solo-beroepsdans tijdens een bruiloft – wanneer zij een symbool van een blijde toekomst is – is de buikdans uiterst gestileerd. Het dansen van de gasten bij de feestelijke gelegenheid is een navolging van de basisbewegingen van de betoverende uitvoering door de danseres.

In het Midden-Oosten geven vrouwen en mannen, oud en jong, zich graag over aan deze dans. Het is hun nationale dansvorm. Iedereen improviseert op de bewegingen die hij of zij in de loop der jaren heeft geleerd.

.                                          

Het begrip ‘buikdans’

Zoals reeds hiervoor vermeld, behoeft het begrip buikdans een nadere uitleg. Door de rollende en golvende buikbewegingen van de oosterse danseressen werd gesproken van ‘danse du ventre’ of ‘bellydance’. Ook de auteur Zola maakte in zijn roman Nana reeds gebruik van het begrip ‘danse du ventre’. Dit is echter een nogal ongelukkig begrip.

 

In Europa ligt bij de oriëntaalse dans sterk de nadruk op de buik, terwijl je in Arabische dansen je hele lichaam gebruikt, echt van je tenen tot en met je haren. Daardoor heeft de oriëntaalse dans nog te veel het imago van een soort oriëntaalse striptease of van een verleidingsdans, die vooral voor een mannelijk publiek wordt opgevoerd. In Arabië dansen de vrouwen echter vaak met elkaar. Daarom noemen zij de dans dan ook liever bij de juist naam: de raqs sharqi of kortweg oosterse dans.

Maar gelukkig verandert het imago van deze dans de laatste jaren, mede door de enorme populariteit van deze dansvorm of beter gezegd danskunst.

Stijlen en achtergronden

Buikdans is een verzamelterm voor een scala aan oosterse dansen. In tegenstelling tot klassiek ballet, jazzdans, stijldans etc. met voorgeschreven passen en bewegingen is de oriëntaalse dans een improvisatiedans met als belangrijkste kenmerk de isolatie.

Dit wil zeggen de techniek om lichaamsdelen onafhankelijk te kunnen bewegen: hoofd, armen, schouders, bekken etc.

In het westen is de Egyptische stijl het bekendst: de raqs sharqi (oosterse dans).

Deze kan worden onderverdeeld in drie soorten dansen: de sha'abi, de baladi en de klassieke sharqi.

Al deze dansen zijn gebaseerd op improvisatie. De basis heupbewegingen zijn echter in grote lijnen hetzelfde.

 

De sha'abi (= volk) is de dans van de Ghawazi, de professionele zigeunerdanseressen die van generatie op generatie hun uitbundige en geaarde dans hebben overgeleverd.

De traditionele muziek wordt nu nog gespeeld door The Musicians of the Nile.

 

De baladi (mijn land) is de verstedelijkte vorm van de raqs sharqi, die zich rond 1900 ontwikkelde in de getto's van Cairo. Muziek en dans van boeren die massaal naar de stad trokken, werden beïnvloed door jazz en blues en traditionele instrumenten, zoals de darbuka, een kegelvormige trommel, werden aangevuld met accordeon, saxofoon en klarinet. De 'stadse folk' is subtiel en expressief, en kan binnen een stuk omslaan van luchtig naar blues. Wisselwerking tussen muzikant en danseres is hierbij essentieel, vooral bij een trommelsolo.

 

De klassieke sharqi is ontwikkeld door de Awalim (geleerde vrouwen) aan de koningshoven en in de harems van de sultans, in de Gouden Eeuw van de Islam. De Awalim zongen, dansten, speelden instrumenten en droegen eigen gedichten voor. De muziek is lyrischer, de dans gracieuzer.

 

In de meeste Europese buikdanslessen wordt echter ook aandacht besteedt aan de Turkse en Marokkaanse dansstijlen, die meestal vrolijker en sneller te bevatten zijn.

Bij oriëntaalse dans wordt ook veelvuldig gebruik gemaakt van één of meer sluiers, een stok of cimbels.

In de jaren '40 en '50 beleefde de oriëntaalse dans een opleving door de bloei van de Egyptische filmindustrie. Diverse beroemde danseressen dansen en acteren in films. Vanaf 1946 deden Egyptische films mee aan de internationale filmfestivals. Zo is een aantal buikdanseressen wereldberoemd geworden, hieronder zie je enkele beroemde danseressen uit de begintijd van de Egyptische film. Klik op de foto's voor een filmfragment:

Naima Akef

Klik op de onderstaande afbeelding voor een opname van bekende Egyptische buikdanseresen: Katie, Nabaweyya Mostafa, Zeinat Olwi, Houda Shamseddin, Suzie Khairy, Sohair Magdi, Qatqouta, Suheir Zaki, Nagwa Fouad, Liz & Lyn, Neamat Mokhtar, Amal Ibrahim, Fifi Salamah en Houreyya Mohammed.

 

Westerse Oriëntaalse dans

 

De buikdans, zoals die nu in het Westen wordt beoefend, is rond de eeuwwisseling in de Verenigde Staten terecht gekomen. In 1893 kon het Amerikaanse publiek voor het eerst kennismaken met oriëntaalse dans tijdens de wereldtentoonstelling in Chicago.

.

 

 

Hier danste 'Little Egypt' (alias Farida Mahzar) met haar danseressen.

De uit het Midden-Oosten gehaalde danseressen waren een sensatie. Iedereen sprak schande van de obscene dansen: maar iedereen kwam kijken! In de loop der jaren veranderde het een en ander.

In 1910 kon men in Chicago bijvoorbeeld zelfs een oriëntaalse sluierdans zien tijdens de uitvoering van de opera Salomé.

De opkomende filmindustrie in Hollywood buitte de fantasie van de oriëntaals dansende prinses optimaal uit. De overdadig versierde en zo goed als blote buikdanskostuums, zoals die nu ook in het Midden-Oosten worden gedragen, zijn destijds verzonnen. Buikdansen werd daardoor ook steeds populairder in het westen (klik op de afbeeldingen voor het filmfragment):

.Debra Paget in 'Princess of the Nile'

Lisa Guiraut uit de James Bond film 'From Russia with love

Vanaf circa 1960 ontstonden in Californië de eerste Belly Dance Studios. Het werd een rage, die na verloop van tijd ook Europa bereikte.

De buikdanseressen die in het kielzog van in Duitsland gestationeerde Amerikaanse militairen meekwamen, introduceerden de dans in Duitsland. De Duitse vrouwen, al gauw gewonnen voor de dans, haalden de grote Egyptische en Turkse danseressen naar Duitsland, zodat ze de beste praktijk- en theorielessen kregen. De rijk bloeiende buikdanscultuur staat volgens kenners in Duitsland dan ook op hoog niveau.

Begin jaren tachtig dringt de dans uiteindelijk door in Nederland. Buikdanseres Yonina startte in Amsterdam haar dansschool voor oriëntaalse dans. Daarmee introduceerde zij in Nederland de oriëntaalse dans als kunstvorm, waardoor deze dansvorm hier te lande een grote populariteit heeft gekregen. Zij heeft ook een boek geschreven: 'Yonina Oriëntaalse Dans en Motivatie' (dit boek kan geleend worden bij Samirah!)

De vraag is waarom juist deze cultuurvreemde dans zo aanslaat in landen als de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland. Het succes rust op een paar pijlers.

Enerzijds is het een vorm van soft aerobics die, aldus vele cursisten, het nuttige - conditie, lenigheid, een goed gevormd lichaam - verenigt met het aangename: dansen op mooie muziek, aandacht voor vrouwelijkheid en sensualiteit. De dansvorm zou volgens sommige danseressen aansluiten bij een nieuw getint feminisme, dat de verschillen tussen mannen en vrouwen niet ontkent, maar streeft naar meer waardering voor zogenaamde vrouwelijke eigenschappen als intuïtie, scheppingsdrang en vruchtbaarheid.

Buikdans is een op het vrouwenlichaam toegesneden dans die met een paar simpele technieken al aardige resultaten oplevert, mede omdat improvisatie en eigen inbreng groot zijn. Het is dansen met het hart in plaats van met het hoofd. Maar de dans is ook weer zo gevarieerd en complex dat je het jaren kunt doen zonder je te vervelen.

 

Ook biedt de buikdans als podiumkunst een scala aan expressieve mogelijkheden. Variërend van sprookjesachtige - soms kitscherige - shows tot spirituele en rituele voorstellingen van religieuze dansen. Meestal zijn het individuele optredens van danseressen die met hun lichamen alles kunnen uitdrukken: uitbundige vrolijkheid, onverbloemde erotiek, agressieve strijdbaarheid, melancholieke eenzaamheid. En dat alles soms op een vierkante meter.

 

Westerse vrouwen kunnen in principe net zo goed leren buikdansen als Arabische, maar dat is niet altijd gemakkelijk. Wat zij vaak missen is de overgave. Sommige danseressen hebben een hele goede techniek, maar ze dansen alleen met hun lichaam, niet met hun geest. En dan is het maar een halve dans. Ook is het noodzakelijk om je te verdiepen in de muziek en de lyriek, om de emoties en betekenissen uit te kunnen drukken. Als je dat niet doet kunnen er vreemde situaties ontstaan.

De laatste tijd wordt gebruikt gemaakt van diverse varianten op de buikdans, zoals bijvoorbeeld de belly-break, een combinatie van buikdans en breakdance. Ook wordt er nu gedanst op een combinatie van oriëntaalse muziek en latin, flamenco of hip hop.

In veel videoclips wordt tegenwoordig gebruik gemaakt van buikdansbewegingen, o.a. door Shakira.

Mede hierdoor is het buikdansen bij veel jongeren zo populair geworden.

.

Home